پوشاک مردم آبادی های ماربین در دوره قاجار و حتی نیمه اول قرن 14 تقریبا مشابه پوشاک اکثریت مردم غیر قومی کشور بود و نمیتوان پوشاک محلی را به آن شکل رایج در اقوام کشور مانند لر و کرد در این منطقه مطرح نمود.
تحولات پوشاک مردان
معمولا مردان تنبان گشاد پوشیده پیراهن با یقه خاص و قبا و جریقزه به تن داشتند و شالی به کمر میبستند. کلاهی نمدی، بر سر میگذاشتند و کفش آنها، اغلب گیوه بود.
کلاه نمدی در محل تولید میشد و انواعی داشت و معرف موقعیت اجتماعی فرد بود. گاه از کلاه به عنوان نشان استفاده میکردند چنانچه بر سر خلافکاران نوعی کلاه میگذاشتند که «تخته کله» نام داشت.
تنبان شلوار گشاد مشکی رنگ بود که با بند تنبان به کمر محکم میشد. بند تنبان در محل بافته و حتی در جهیزیه عروس ها گذاشته میشد.
گیوه سدهی در محل تولید میشد، رویه آن توسط زنها بافته و تخت آنرا مردها درست میکردند. شال جوراب و دستکش پشمی هم توسط اهالی بافته میشد.
آنها که توان مالی داشتند ساعتی زنجیر دار خریده و پر شال می بستند. تحول در این نوع پوشش از تغییرات دستوری در پوشش مردان در دوران پهلوی اول شروع شد
متحدالشکل کردن البسه از دوران قاجار مطرح بود. رضاشاه در دوران خود تصمیم بر عملی‌کردن این فکر گرفت و دستورات لازم را صادر نمود. لایحه متحدالشکل نمودن البسه اتباع ایران در داخله مملکت در دی 1307 به تصویت مجلس رسید. مردم از این تغییرات پوششی استقبال نکردند ولی در مقابل ماموران موظف به اجرای آن بودند. طبق خبر چاپ شده در روزنامه اخگر شماره 445، مورخ مهر 1309 نظمیه اصفهان ممنوعیت پوشیدن عبا و قبای راسته و بستن شال را اعلان عمومی نمود و تهیه پالتو با پارچههای قباهای مندرس نشده را مجاز دانست. روزنامه اخگر اصفهان، خبر اجبار اهالی سده به لباس متحدالشکل توسط امنیه را در10 مهر 1312 شماره 882 چاپ نموده است. درسال ۱۳۱۳ به همین منظور مامور جهت نظارت بر امر متحد الشکل نمودن البسه در سده تعیین شده و در سال ۱۳۱۴ دستور به استفاده از کلاه‌های تمام لبه توسط مردم و کارمندان دولت در سده صادر گردید. همچنین صنف کلاه مال سده موظف به تهیه کلاه تمام لبه و ارزان جهت رعایا گردیدند. اسناد نشان میدهد بهرحال تعدادی از قانون مذکور پیروی نموده چنانچه در شهریور 1314 عدهای با تغییر کلاه نمدی خود به کلاه پهلوی در خانه کدخدای خوزان جمع شده و جشن کلاه برپا کردند( روزنامه اخگر شماره 1067).
با حذف رضا شاه توسط انگلیسیها اجرای قانون مذکور از تب و تاب افتاد و پوشش مردان به حالت سابق برگشت اما به مرور ایام و گسترش مدارس و ادارات در شهر و رفت و آمد اهالی به شهرهای دیگر مانند خوزستان و آشنایی آنها با کت و شلوار و انتقال آن به زادگاه آرام آرام استفاده از کت و شلوار جای خود را در بین مردم به ویژه طبقات اداری و بازرگانان و محصلین باز کرد و با گذشت چند دهه به پوشش غالب مردان تبدیل شد. جالب اینکه در اوایل به کسانی که کت و شلوار می پوشیدند و کمربند میبستند و ساعت روی مچ خود داشتند،«مَشتی» میگفتند. در دهههای بعد تغییرات در نوع دوخت و رنگ و نیز برخی تحولات مثلا پوشیدن کاپشن و پالتو و بلوز و تی شرت و غیره تابع تغییرات آن در کشور گردید.
تحولات پوشاک زنان
نمای پوشش زنان ایرانی در دوران قاجار چادر، چاقچور و روبنده بود. زنان در همین دوره پیراهن تنگی می پوشیدند که پارچه آن اغلب از نخ و ابریشم بود و برخلاف پیراهن زیرین مردان که یقه آن از پهلوی گردن باز و بسته میشد، چاک پیراهن زنان از جلو باز میشد و در زیر گلو به وسیله ربان یا دگمهای محکم میگردید. آنها شلوار گشاد و بلندی به پا میکردند و روی آن دامن گشاد و نسبتا بلندی میپوشیدند که طول آن تا وسط ساق پا میرسید. کفش زنان«ساغری» نام داشت. ساغری با نوک برگشته و پشت باز، از جنس چرمهای رنگی سبز و قرمز و آبی بود. پاپوشهایی از جنس مخمل نیز معمول بود(مبینی مهتاب و اسدی اعظم، 1396). بعد از سفر ناصرالدین شاه به روسیه و فرنگ به تدریج لباسهای فرنگی در بین دربار و مردم نفوذ کرد و به نظر محققین در اواخر این دوره، گذار پوشاک بانوان از سنتی به غربی کمکم رخ داد.
درآبادیهای ماربین زنان پیراهن بلند پوشیده و نوعی شلوار با عنوان چاخچور به پا کرده و با چارقد موها و گردن را میپوشاندند و بر روی همه آنها چاچب سر میکردند. چاچپها در منطقه بافته میشد و انواعی با عناوین چاچب فروشانی، هفت رنگ و کوشکی داشتند. در دهه 1330 پوشیدن چادر مشکی آغاز شد و در دو دهه بعد دیگر اثری از چاچب نبود.
تحول در پوشاک زنان با پوشاک دستوری زنان در زمان پهلوی اول رقم خورد. قانون کشف حجاب در زمان رضا شاه در ۱۷ دی ۱۳۱۴ تصویب شد. به موجب این قانون، زنان و دختران ایرانی از استفاده از چادر، روبنده و روسری منع شدند. قانون مذکور به سرعت به نقاط مختلف کشور از جمله سده ابلاغ شد و مقامات استانی و محلی مامور اجرای آن شدند. از سال 1314 تا سال 1320 مردم آبادیهای ماربین و شهرداری سده و مامورین اجرای، درگیر موضوع بودند. گزارشهای متعددی در این خصوص از مقاومت مردم از یک سو و برگزاری چند مجلس جشن نهضت بانوان سده توسط برخی ادارات از جمله بلدیه، دبستان سده، اداره مالیه وجود دارد. در این مدت دستورها و روشهای مختلفی برای تمکین اهالی صادر شد که هیچیک نظر حکومت را تامین نکرد، به شکلی که گزارشی با عنوان ع‍دم اجرای م‍وث‍ر قانون کشف حجاب در سده از سال ۱۳۱۸در آرشيو ملی ايران شکست حکومت را برای اجرای کشف حجاب نشان میدهد. عاقبت با رفتن رضا شاه موضوع به فراموشی سپرده شد. در دوران اوج انقلاب زنان منطقه با حجاب کامل، حضور فعال در احتماع پیدا کرده و از این دوران به بعد پوشش زنان شهرستان با کمی تفاوت در مناطق مختلف و نیز زمان تغییرات تابعی از تغییرات کل کشور شد.
