شاید به نام کوچه ‏ای با عنوان «مَختره» تا کنون برخورده باشید و معنی آن برایتان سوال باشد. قدیم ‏ها برای دسترسی ساکنان به قنات‏‏‏‏‏‏ ها، مادی‏‏‏‏‏‏‏ ها و آب انبار‏‏‏‏‏‏ ها اماکنی درست می‏شد. به این مکان‏‏‏‏‏‏‏ها «زیرطاق، پا آب و مَختره» می‏گفتند. درمنطقه ماربین بیشتر از عنوان «مَختره» استفاده می‏شد. مَختره‏ ها به مکان‏‏‏‏‏‏ هایی در کنار مسیر عبور آب اطلاق می‏شد که نسبت به مناطق همجوار گود و دارای حصار بودند. در محلات مختلف سده از جمله حوالی قلعه آقا آنجا که قنات اسفریز به سطح می‏ آمد و محله نو نزدیک شترگلو، مختره وجود داشت. در محله اندان روبروی مسجد مصلی و سرلت و محله کمالی‏‏‏‏‏‏‏ ها این مَختره‏‏‏‏‏‏‏ ها وجود داشتند. در محله خوزان هم در مسیر عبور آب در چندین نقطه مَختره بنا شده بود. بنابراین مَختره در مسیر اکثر مادی‏ های نزدیک محلات وجود داشت و مکان امن و مناسبی برای شستشوی لباس ‏ها توسط زنان بود. اما از برخی از آنها که نزدیک گورستان‏‏‏‏‏‏‏ ها بودند برای شستشوی اموات هم استفاده می‏شد.

امروزه تنها نام مَختره بر یکی دو کوچه در اسفریز و در خیابان شریعتی شمالی باقی مانده است.

ریشه نام مَختره

واژه مَختره از (مخ و تر و ه) تشکیل شده است. (مخ) پایین افتادگی زمین را گویند و (تر) همان است که اغلب با تازه به صورت تر و تازه به کار می‎رود و به معنای آب است. (ه) علامت نسبت است. به این ترتیب «مَختره» به معنی مکان دسترسی به آب است. کلمه‏ ای که ممکن است با آن اشتباه شود «مُخدره» است. مُخدره. [ م ُ خ َدْ دَ رَ ] زن باحجاب و پرده نشین و پاکدامن و با شرم و حیا می باشد.

منبع:

کتاب نام‏‏‏‏‏‏ ها و نشانه‏ ها فصل سوم، نگارش محمدعلی شاهین.